स्मार्टफोन एडिक्शन र नशालु पदार्थको सेवन उस्तै हो ?

काठमाण्डौ । एक नयाँ अध्ययनले स्मार्टफोनबाट टाढा रहँदा डोपामाइन र सेरोटोनिनसँग सम्बन्धित मस्तिष्कका ती भागहरूमा परिवर्तन हुने देखाएको छ। यी एक प्रकारका न्यूरोट्रान्समिटर हुन् र मूड, भावना र लत नियन्त्रण गर्छन्।

‘स्मार्टफोन लत’ यस विषयमा लामो समयदेखि बहस चलिरहेको छ । धेरै मानिसहरु स्मार्टफोनको अत्याधिक प्रयोग भनेको लत जस्तै हो भन्ने विश्वास गर्छन् । एक रिपोर्टका अनुसार स्मार्टफोन एडिक्शन (एसपीए) शब्द धेरै मनोवैज्ञानिक परीक्षणहरूमा प्रयोग भइरहेको छ।अब नयाँ अध्ययनले पनि यही दिशातर्फ संकेत गरेको छ । अध्ययनमा भनिएको छ कि जब हामी स्मार्टफोनबाट टाढा रहन्छौं, तब हाम्रो मस्तिष्कमा परिवर्तनहरू देखा पर्छन्। यो अध्ययन कम्प्युटर इन ह्युमन बिहेभियर नामक पत्रिकामा प्रकाशित भएको छ । यो अध्ययन १८ देखि ३० वर्ष उमेर समूहका २५ युवामा गरिएको थियो । उनीहरुलाई ७२ घण्टा अर्थात तीन दिनसम्म फोनबाट टाढा राखिएको थियो । त्यसपछि उनीहरुको मस्तिष्क स्क्यान गर्दा डोपामाइन र सेरोटोनिनसँग सम्बन्धित मस्तिष्कका ती भागहरूमा परिवर्तन भएको पत्ता लाग्यो।यी एक प्रकारका न्यूरोट्रान्समिटर हुन् र मूड, भावना र लत नियन्त्रण गर्छन्।

यसरी गरिएको थियो अध्ययन

अध्ययनमा १८ देखि ३० वर्ष उमेर समूहका २५ युवाहरूलाई समावेश गरिएको थियो। सबै नियमित स्मार्टफोन प्रयोग गर्छन्। उनीहरुमाथि अनुसन्धान गर्नुअघि युवाको शारीरिक र मानसिक परीक्षण गरिएको थियो ।अध्ययनका क्रममा स्मार्टफोनको अत्याधिक प्रयोगले हुने समस्याले युवाहरूलाई असर नगर्ने कुरा पुष्टि भयो। यसका साथै युवाहरूको मुड र स्मार्टफोन बानीसँग सम्बन्धित प्रश्नहरू समावेश गरी दुई सेट प्रश्नहरू सोधिएको थियो।

तीन दिन युवाले के गरे ?

अध्ययनमा संलग्न युवाहरूले तीन दिनसम्म आफ्नो दैनिक कार्यहरू गरे। परिवारसँग कुरा गरेर समय बित्यो । यो बाहेक अरु कुनै काम गरेनन् । सो अवधिमा युवाहरुको मनोवैज्ञानिक परीक्षण गरिएको थियो ।उनीहरुको मस्तिष्क स्क्यान गरिएको थियो। एफएमआरआई स्क्यानिङमा प्रयोग गरिएको थियो। एफएमआरआईको पूरा नाम फंक्शनल म्याग्नेटिक रेजोनान्स इमेजिङ हो। यो एक प्रविधि हो जसको माध्यमबाट मस्तिष्क गतिविधिहरू वास्तविक समयमा देख्न सकिन्छ।

अध्ययनमा के नतिजा आयो ?

अध्ययनको नतिजाले स्मार्टफोनको प्रयोगलाई सीमित गरेर कुनै पनि नशालु पदार्थबाट टाढा रहँदा मस्तिष्कमा पनि त्यस्तै गतिविधि देखिएको देखाएको छ । सहभागीहरूको दिमागका भागहरूमा पनि परिवर्तनहरू पत्ता लगाइयो। यी परिवर्तनहरू डोपामाइन र सेरोटोनिनसँग सम्बन्धित छन्। यी न्यूरोट्रान्समिटरहरू हुन् र हाम्रा भावनाहरू र लालसाहरूलाई नियन्त्रण गर्छन्। स्मार्टफोनले हाम्रो मस्तिष्कलाई कसरी असर गर्छ भन्ने बारेमा धेरै अनुसन्धान भएको छैन। नयाँ अध्ययन यस दिशामा उपयोगी हुन सक्छ। यसले यो पनि प्रमाणित गर्छ कि हामीले राम्रो बानीहरू अपनाउनुपर्छ, ताकि स्मार्टफोन लत जस्ता शर्तहरू हामीलाई लागू नहोस्।